Εμπιστευτείτε τη διαίσθησή σας

Του Χρήστου Γιαννίμπα

Το 1975 παρακολούθησα πρώτη φορά τους Όρνιθες του Αριστοφάνη (από το Θέατρο Τέχνης του αείμνηστου Κάρολου Κουν). Έχουν περάσει 37 χρόνια από τότε και έχω παρακολουθήσει άλλες πέντε παραστάσεις με τους Όρνιθες. Κάθε φορά εδραιωνόταν όλο και περισσότερο η πεποίθησή μου πως το συγκεκριμένο έργο του Αριστοφάνη είναι ένα από τα σπουδαιότερα πνευματικά δημιουργήματα της ανθρωπότητας (από όσα εγώ γνωρίζω). Ομολογώ πως η κρίση μου αυτή βασίζεται περισσότερο στην διαίσθηση παρά στη λογική. Λέγοντας λογική εννοώ την τυπική λογική. Δηλαδή ένα αυστηρά κλειστό και ομόφωνα καθορισμένο σύστημα κανόνων. Αναφέρομαι στην διαίσθηση με την φιλοσοφική σημασία του όρου και όχι την τρέχουσα. Δηλαδή την διαισθητική κρίση ως μια άμεση κατανόηση της αλήθειας όχι εξ αιτίας μιας απόδειξης, αλλά με την άμεση κατανόηση του περιεχομένου της. Μια τέτοια κρίση μπορεί βέβαια στη συνέχεια να υποβληθεί στη διαδικασία της τυπικής λογικής, αλλά μπορεί και να μην απαιτήσει ποτέ απόδειξη που πολλές φορές είναι αδύνατο να υπάρξει. Μια διαισθητική κρίση για παράδειγμα είναι αυτή της επάρκειας ενός αναγκαστικά περιορισμένου αριθμού πειραματικών δεδομένων για την επαλήθευση (επιβεβαίωση) ενός ισχυρισμού. Τέτοιες κρίσεις διατυπώνουν οι επιστήμονες. Ο φυσικός που επαληθεύει μια υπόθεση, ο χημικός κτλ. Παρόμοια κρίση διατυπώνει ο δικαστής που θεωρεί τις «αποδείξεις», που δεν είναι πάντα σύμφωνες με την τυπική λογική, επαρκείς για την ετυμηγορία του. Υπάρχουν δύο ακραίες περιπτώσεις λογικής και διαισθητικής κρίσης. Η μία είναι στα μαθηματικά όπου λογική και διαίσθηση είναι ξεχωρισμένες. Ένας μαθηματικός μπορεί όλη του τη ζωή να εργάζεται στα όρια της (δοσμένης) λογικής παραβλέποντας πως το διαισθητικό στοιχείο της γνώσης είναι αναπόφευκτο. Έτσι άλλωστε εμφανίσθηκε ο φετιχισμός και η ειδωλολατρία της λογικής σκέψης. Δηλαδή η λαθεμένη πεποίθηση πως τα πάντα μπορούν να αποδειχτούν αυστηρά και πως αυτά που δεν μπορούν βρίσκονται έξω από την επιστήμη. Η άλλη ακραία περίπτωση είναι η κρίση για το ωραίο, την ομορφιά και γενικότερα την αισθητική. Ο ισχυρισμός για παράδειγμα πως αυτός ο πίνακας είναι «ωραίος», μπορεί να αιτιολογηθεί μόνο με μια άλλη διαισθητική κρίση. Είναι «ωραίος» γιατί έχει «απαλές γραμμές», «ωραία χρώματα» κτλ. Όμως δεν μπορεί ποτέ να αποδειχθεί λογικά. Παραβλέπω το γεγονός πως τέτοιες κρίσεις περιορίζονται τοπικά, ιστορικά, εθνικά κτλ.

Για να επιστρέψω στους Όρνιθες  του Αριστοφάνη, οι ειδικοί λένε πως το έργο αποτελεί μια αλληγορία και έναν υπαινιγμό για την Σικελική εκστρατεία που ήταν σε εξέλιξη την εποχή που παίχτηκε το έργο (414 π.Χ.). Η εκστρατεία κατέληξε σε πανωλεθρία των Αθηναίων ενώ αποτέλεσε και την αρχή της πτώσης τους. Άλλοι πάλι βλέπουν στο έργο μία φυγή και ένα παραμύθι που τραβά τον άνθρωπο μακριά από την δυσάρεστη πραγματικότητα. Δεν ξέρω αν κάποια άποψη είναι περισσότερο ή λιγότερο σωστή, ούτε και κατανοώ αυτές τις «αντιπαραθέσεις». Προσωπικά δεν ξέρω και πιστεύω ούτε οι ειδικοί ξέρουν, ποια είχε ως βασική ιδέα στο μυαλό του ο Αριστοφάνης, ούτε και τους σκοπούς του όταν το έγραψε πριν 2500 χρόνια. Αλλά και δεν πιστεύω πως έχει καμία σημασία. Ο καθένας δικαιούται να βιώνει τα κείμενα με το δικό του τρόπο, με τις δικές του εμπειρίες. Μια παράσταση του έργου μπορεί να φέρνει έναν άλλο αέρα, μια φρεσκάδα και να τονίζει περισσότερο την μια ή την άλλη πτυχή του έργου. Σημασία έχει τι παίρνει (προσλαμβάνει) ο καθένας απ’ αυτό. Θα σας πω λοιπόν τι παίρνω εγώ προσπαθώντας έτσι να αιτιολογήσω γιατί κατατάσσω τους Όρνιθες στα κορυφαία πνευματικά έργα. Σημειώνω πως πολλές φορές η διατύπωση ενός ερωτήματος έχει μεγαλύτερη αξία από την απάντηση (ή τις απαντήσεις) που δίνονται σε αυτό.

Με τους Όρνιθες, στη σκέψη μου γεννώνται μερικά ερωτήματα. Μπορεί να υπάρξει η «ιδανική» πολιτεία της Νεφελοκοκκυγίας; Να υπάρξει εδώ, στη γη, ως έργο των ανθρώπων. Ή μήπως είναι αποκλειστικότητα της Νεφελοκοκκυγίας και των πουλιών κατοίκων της που ούτε χρήμα έχουν (χάρτινο ή πλαστικό), ούτε κανόνες αγοράς, ούτε CDS και οίκους αξιολόγησης, ούτε και ΜΜΕ; Αν μπορεί να υπάρξει Νεφελοκοκκυγία στη γη πως θα είναι αυτή και επιπλέον θα είναι αιώνια ή θα έχει ημερομηνία λήξης; Μήπως πάντα καραδοκεί κάποιος Πεισθέταιρος που κι αν ακόμα υπάρξει η «ιδανική» πολιτεία θα καθορίσει θεσμούς, ελευθερίες, παραγωγικούς και άλλους μηχανισμούς; Μήπως δηλαδή κάθε επαναστατικό σύστημα ιδεών μόλις καθιερωθεί γίνεται μια καρικατούρα του αρχικού ενθουσιασμού και της ιδεολογίας και τελικά εγκλωβίζεται σε εξουσία και γραφειοκρατία; (Γαλλική επανάσταση, Σοβιετική επανάσταση και χιλιάδες άλλες μικρότερες από το Γαλλικό Μάη και το Πολυτεχνείο μέχρι τις πλατείες Τιεν αν Μεν και Ταχρίρ). Από την άλλη πάλι σκέφτομαι μήπως ο Πεισθαίτερος, ίσως και ο αγαθός Ευελπίδης, είναι οραματιστές; Ανεξάρτητα αν ο Πεισθαίτερος είναι ή όχι ένας μικρός δικτατορίσκος, ίσως έχει ένα όραμα για το «έθνος των πουλιών». Μπορεί αυτό να είναι και ουτοπικό. Όμως κι αν ακόμα το όραμα είναι πράγματι ουτοπικό, είναι αυτός λόγος να παραιτηθεί κάποιος από το ταξίδι και τις διεργασίες προς την ουτοπία και την Νεφελοκοκκυγία; Μήπως δηλαδή αν δεχτούμε πως η κοινότητα των πουλιών είναι «χαμένη από χέρι» ακυρώνουμε όλες τις επαναστάσεις, μεγάλες ή μικρές, αλλά και τους αγώνες για ένα καλύτερο αύριο; Επιπλέον στο ταξίδι αυτό προς το καλύτερο αύριο, ουτοπικό ή όχι, θα καθοδηγήσει τις «μάζες» των πουλιών η «συνειδητή πρωτοπορία» που εξ αποκαλύψεως γνωρίζει το δρόμο και τις παγίδες ή και μόνο η αναφορά σε κάποια «συνειδητή πρωτοπορία» είναι ύβρις και ιδεολογικό πραξικόπημα; Μήπως τελικά η ουτοπία του σήμερα μπορεί να αποτελέσει την πραγματικότητα του αύριο; Ερώτημα που παραπέμπει στη διαλεκτική δυνατότητας και πραγματικότητας, τη διαλεκτική του δυνάμει και του ενεργεία. Μια διαλεκτική που πρώτος διατύπωσε ο Αριστοτέλης, ανέπτυξε ο Χέγκελ και εμπλουτίστηκε από το Μαρξισμό και τις σημερινές φυσικές και κοινωνικές επιστήμες.

Στην παράσταση βέβαια η κάθε σκηνοθετική ματιά δικαιούται να απαντά, αν το θέλει, σε ένα ή περισσότερα από τα ερωτήματα και με τον τρόπο που θέλει. Μήπως έτσι οι Όρνιθες του Αριστοφάνη χάνουν κάτι από την αξία τους; Πιστεύω πως όχι. Η αξία τους παραμένει μεγάλη και αναλλοίωτη γιατί αρκεί και μόνο το γεγονός πως τίθενται ερωτήματα. Ερωτήματα που δεν εξαντλούνται στα παραπάνω. Θα μπορούσε κάποιος να εντάξει όλα αυτά σε ένα. Την «τραγωδία» της ανθρωπότητας στο μοναχικό της ταξίδι στην Ιστορία. Ένα ταξίδι που ναι μεν είναι terra incognita, αλλά σ’ αυτό έχουμε τα εφόδια της Ιστορικής διαδρομής που έχει ήδη διανυθεί. Αναφέρομαι στην «τραγωδία» της ανθρωπότητας ως μια «μάχη» μεταξύ λογικής και διαισθητικής κρίσης, με το περιεχόμενο αυτών των εννοιών που ήδη ανέφερα. Εννοώ μια δραματική σύγκρουση ανάμεσα σε δύο μέρη που και τα δύο πιθανόν να έχουν δίκιο αλλά κατά διαφορετικό τρόπο. Το ένα με βάση τη λογική, την ορθολογικότητα και το άλλο με βάση την διαίσθηση, το αλόγιστο, το ανθρώπινο.

Στην αυθεντική τραγωδία, αυτή η σύγκρουση λύνεται με τον θάνατο του ήρωα και τον θρίαμβο της διαισθητικής αλήθειας πάνω στη συλλογιστική αλήθεια. Για παράδειγμα η σύγκρουση του Σαλιέρι και του Μότσαρτ, που περιγράφει ο Πούσκιν, δεν είναι (ή τουλάχιστον δεν είναι μόνο) μια σύγκρουση ανάμεσα σε ένα ζηλότυπο και φθονερό και σε μια ιδιοφυία. Είναι σύγκρουση ανάμεσα στη συνεπή «επιστημονική» γραμμή που εκφράζει ο Σαλιέρι και την «έξω λογική» τέχνη του Μότσαρτ που με το θάνατό του επιβεβαιώνει το άδικο του επιστήμονα και λογικού Σαλιέρι. Στην Αντιγόνη του Σοφοκλή η ηρωίδα είναι η ενσάρκωση του φυσικού δικαίου και της οικογένειας. Ο Κρέων η ενσάρκωση του δικαίου του κράτους, της δύναμης του νόμου. Η Αντιγόνη με το θάνατό της επικυρώνει την προτεραιότητα της διαίσθησης πάνω στη λογική. Ανάλογα ο Οθέλλος δεν είναι ζηλότυπος αλλά εύπιστος. Εμπιστεύεται τις «αποδείξεις». Το μαντήλι και την συλλογιστική του Ιάγου. Αφού η Δεισδαιμόνα μπόρεσε να ξεγελάσει τον πατέρα της μπορεί να απατήσει και το σύζυγό της κτλ. Τελικά ανάμεσα στις δύο κρίσεις, την αληθινή (η Δεισδαιμόνα είναι αθώα) και την λαθεμένη (αυτή είναι ένοχη), ο Οθέλλος επιλέγει τη λαθεμένη γιατίείναι συλλογιστικά διατυπωμένη. Αποδεδειγμένη με έναν λογικό συλλογισμό. Ο θάνατος της Δεισδαιμόνας επιβεβαιώνει το λαθεμένο των «αποδείξεων» που πίστεψε ο Οθέλλος. Το ίδιο κάνουν και τα πουλιά στους Όρνιθες. Αν και η αρχική διαισθητική τους κρίση εκφράζεται με τις άγριες διαθέσεις τους, τελικά πείθονται από τις συλλογιστικά διατυπωμένες «θέσεις» του Πεισθέταιρου να ιδρύσουν και να οικοδομήσουν τη Νεφελοκοκκυγία. Ο Αριστοφάνης βέβαια γράφει κωμωδία και όχι τραγωδία. Έτσι η αρχική διαισθητική κρίση των πουλιών και η αρνητική τους θέση, επαληθεύεται όταν γρήγορα καταφθάνουν στηΝεφελοκοκκυγία οι «καλοθελητές» και τα λαμόγια. Ο οραματιστής(;) Πεισθέταιρος τους εκδιώκει. Τελικά όμως ο δικτατορίσκος Πεισθέταιρος (που στο τέλος παντρεύεται με την όμορφη νεαρή θεά Βασίλεια) επικυρώνει την προτεραιότητα της διαίσθησης των πουλιών.

Πιθανόν τα παραπάνω παραδείγματα να μην είναι τα καλύτερα. Μπορεί η ερμηνεία τους να μην είναι η ορθότερη. Σε κάθε περίπτωση η διαισθητική κατανόηση βρίσκεται σε άσχημη θέση όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει το κύρος του συλλογισμού. Αυτή ακριβώς η διαπίστωση είναι η «τραγωδία» της ανθρωπότητας στο ταξίδι της στην Ιστορία που προανέφερα. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το γεγονός πως ο συλλογισμός κλεισμένος στον εαυτόν του είναι ανίσχυρος και δεν μπορεί να διασφαλίσει μια επαρκή γνώση όχι μόνο στις φυσικές επιστήμες αλλά και στην ηθική, τις κοινωνικές επιστήμες, την οικονομία, την πολιτική. Στην εποχή μας, που επιστήμες και τεχνολογία καλπάζουν, το κύρος της συλλογιστικής γνώσης δεν διατρέχει κανέναν απολύτως κίνδυνο γιατί η χρησιμότητά της είναι πρόδηλη. Ο κίνδυνος είναι η μεγιστοποίηση του ρόλου της και η ελαχιστοποίηση της σπουδαιότητας της διαισθητικής κρίσης. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα για παράδειγμα στην οικονομία και την πολιτική. Η συλλογιστική γνώση και η «αλήθεια» των αριθμών, που κατά κόρο προβάλλουν οι κυβερνόντες, όχι μόνο μεγιστοποιείται αλλά υποκαθιστά πλήρως την διαισθητική κρίση. Όμως η κοινωνία δεν είναι in vitro αλλά in vivo και ο πολιτικός δεν είναι λογιστής. Δεν είναι ένας μαθηματικός όπου (όπως προανέφερα) λογική και διαίσθηση είναι ξεχωρισμένες. Δεν μπορεί να εργάζεται στα όρια της δοσμένης λογικής παραβλέποντας το διαισθητικό στοιχείο της γνώσης που είναι αναπόφευκτο. Άλλωστε η ελπίδα, που θρέφει οράματα, γεννά προσδοκίες, κινητοποιεί, υπάρχει μόνο στη διαισθητική ατζέντα της πολιτικής, ενώ είναι εκτός όλων των οικονομικών λογιστικών που επιπλέον πολλές φορές στερούνται και ηθικής. Δεν έχουν αυτό που η φιλόσοφος Susan Neiman έχει ονομάσει «Ηθική Διαύγεια» (Moral Clarity). Δηλαδή ένα συνδυασμό ηθικών αρχών που πρέπει να είναι ο οδηγός στη λήψη αποφάσεων για πραγματικά ζητήματα.

Τρία χρόνια παρακολουθούμε την αρχαιοελληνική τραγωδία «Αντιγόνη της Τρόϊκας». Το λαό, ως Αντιγόνη, να ενσαρκώνει την οικογένεια, το δίκαιο της επιβίωσης, το φυσικό δίκαιο. Τους κυβερνόντες, ως Κρέων, να ενσαρκώνουν και να εφαρμόζουν το δίκαιο του κράτους και τη δύναμη του «νόμου» των αγορών. Να κατηγορούν τους αντιφρονούντες. Όπως κι ο Κρέων που κατηγορεί την Ισμήνη, τον Αίμονα, τον Τειρεσία, πως χρηματίζονται, είναι βαλτοί, ασεβείς, απειθείς κλπ. Ταυτόχρονα παρακολουθούμε μια «διασκευή» του Οθέλου. Οι κυβερνόντες σε ρόλο Ιάγου, με «μαντήλια» και συλλογιστικά διατυπωμένες «αλήθειες», να πείθουν τον Οθέλο, κυρίαρχο λαό, για την ενοχή της Δεισδαιμόνας που, σε διπλό ρόλο, επίσης υποδύεται ο λαός. Τελικά και στις δύο τραγωδίες ο «θάνατος» του ελληνικού λαού επαληθεύει το θρίαμβο της διαισθητικής αλήθειας πάνω στην λογιστική τους «αλήθεια».

Οι περισσότεροι έλληνες ίσως (λέω ίσως) να μην καταλαβαίνουν και πολλά από μνημόνια, PSI, ελλείμματα, ισοζύγια, βιώσιμο χρέος κλπ. Όμωςαντιλαμβάνονται διαισθητικά πως οι εφαρμοζόμενες πολιτικές δεν βγάζουν πουθενά. Αυτή η διαισθητική κρίση, αποτυπώνεται στο χόλο, το θυμό, την οργή για το πολιτικό σύστημα και τον τρόπο που κυβέρνησε και συνεχίζει να κυβερνά. Έτσι, αυτό έχει απονομιμοποιηθεί και έχει χάσει την πολιτική (και εκλογική) του εμβέλεια. Δυστυχώς ένα σημαντικό τμήμα πολιτών προσεγγίζουν εκλογικά τη ΧΑ. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς όχι πολιτικά ή ιδεολογικά. Κάποιοι έχουν ανάγκη να πιαστούν από μια σταθερή αξία ύπαρξης όπως είναι η εθνική ταυτότητα. Κάποιοι θεωρούν πως έτσι εκδικούνται το πολιτικό σύστημα. Βεβαίως κάνουν λάθος. Δεν αντιλαμβάνονται πως η ΧΑ κάνει σημαία την πλέον απεχθή εκδοχή της εθνικής μας ταυτότητας. Ούτε πως γυρνούν την πλάτη στη Δημοκρατία που την ταυτίζουν με το (πράγματι διεφθαρμένο) πολιτικό σύστημα. Κάποιοι (λίγοι) βρίσκουν ιδεολογικό στήριγμα στα ναζιστικά παραληρήματα της ΧΑ.

Ταυτόχρονα βρίσκεται υπό διαμόρφωση μια πλειοψηφία κοινωνικών δυνάμεων που θέλουν μια ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, με όλα εκείνα τα υλικά που διαχρονικά θέρμαιναν και θερμαίνουν την καρδιά και το μυαλό των προοδευτικών ανθρώπων όπου γης. Δικαιοσύνη, Ισονομία, Ισοπολιτεία, Διαφάνεια, Απολογισμός. Έννοιες αναλλοίωτες στο χρόνο ανεξάρτητα αν διασύρθηκαν πολύ κι από πολλούς. Σ’ αυτές τις κοινωνικές δυνάμεις υπάρχουν πολίτες που τα συμφέροντά τους δεν χωράνε στην κρατική προστασία και τους πολιτικούς προστάτες. Δεν βλέπουν το μέλλον τους όπως οι «κλασσικοί πελάτες» των πολιτικών (αριστοκράτες εργάτες και υπάλληλοι τμήματος του σκουριασμένου δημοσίου και ιδιωτικού φορέα). Πάρα πολλοί έχουν επάρκεια γνώσεων και ικανότητα επεξεργασίας του τεράστιου όγκου πληροφοριών με τον οποίο όλοι μας καθημερινά βομβαρδιζόμαστε. Έχουν την ικανότητα να διακινούν την πληροφορία και τη γνώση. Πολλοί έχουν υψηλή ειδίκευση. Οικονομικά κινούνται σε όλα τα επίπεδα. Από τους υψηλά αμειβόμενους μέχρι τους υποαπασχολούμενους και τους ανέργους. Αυτή η εν δυνάμει πλειοψηφία έχει ήδη γυρίσει την πλάτη στο παλιό. Ένα μέρος της, εκλογικά και εν μέρει μόνο πολιτικά, εκφράστηκε στο ΣΥΡΙΖΑ. Κάποιοι σήμερα τον ψηλαφίζουν. Κάποιοι άλλοι στέκονται διστακτικά ή και επιφυλακτικά απέναντί του. Τίποτα το περίεργο. Μπορεί να γύρισαν την πλάτη στο παλιό αλλά το νέο δεν έχει ακόμα πλήρως διαμορφωθεί. Άλλωστε το παλιό δεν πέθανε και ούτε είναι διατεθειμένο να δώσει χώρο στο νέο. Ξέρει πως η πραγματική εξουσία του δεν βρίσκεται μόνο ή κυρίως στην κυβερνητική εξουσία που πιθανόν να χάσει (ιδίως με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο). Γι’ αυτό αντιστέκεται και θα αντισταθεί με λύσσα και με χίλιους τρόπους. Συκοφαντεί και θα συκοφαντήσει μέχρι αηδίας. Εκβιάζει και θα εκβιάσει με τα πλέον απίστευτα «διλλήματα». Ενοχοποιεί και θα ενοχοποιήσει Έλληνες, Γερμανούς, αλλοεθνείς, τους πάντες, προκειμένου να διασώσει το τομάρι του. Προσπαθεί και θα προσπαθήσει να ενσταλάξει στο νέο, όποια και όσα «γονίδια» μπορεί προκειμένου να το διαφθείρει και να επιστρέψει αύριο με άλλο προσωπείο. Παρέδωσε και θα παραδώσει ακόμα περισσότερο τη χώρα δεμένη χειροπόδαρα, προκειμένου να διατηρήσει έστω και μέρος της εξουσίας του. Παρουσίασε και θα παρουσιάσει τη δική του επιβίωση ως επιβίωση της χώρας. Κοντολογίς λοιπόν λέω αυτό που κι ο λαός διαισθητικά αντιλαμβάνεται. Οι άνθρωποι αυτοί πρόδωσαν, κατέστρεψαν και ξεπούλησαν τους Έλληνες και την Ελλάδα. Σήμερα χτίζουν το δικό τους αύριο. Όσο παραμένουν, τόσο δυσκολότερη θα γίνεται η ανοικοδόμηση του δικού μας αύριο. Και θυμηθείτε με, στα εθνικά μας ζητήματα (περιλαμβάνω και τον εθνικό μας πλούτο), η βλάβη απέχει ελάχιστα από το να είναι μη αναστρέψιμη.

Η Νεφελοκοκκυγία, μεταφορικά, είναι εμπρός μας. Δεν ξέρω πως θα είναι. Δεν ξέρω αν (και πως) θα μετεξελιχθούν οι Πεισθέταιροι ούτε καν οιΕυελπίδηδες. Δεν ξέρω αν το όραμά τους είναι ουτοπικό. Αυτό που ξέρω είναι πως αυτοί δεν έχουν πίσω τους ούτε τα ΜΜΕ, ούτε την οικονομική ελίτ, ούτε τους παρασιτικούς μηχανισμούς της. Έχουν μόνο την εμπιστοσύνη που τους δίνεται και δεν έχουν την παραμικρή ελπίδα πολιτικής επιβίωσης αν την προδώσουν. Κι αυτό το ξέρουν πολύ καλά. Αυτό που ξέρω είναι πως κανείς δεν έχει το δικαίωμα να κάνει δίκη προθέσεων. Αυτό που ξέρω είναι πως κι αν ακόμα το όραμα είναι ουτοπικό, δεν είναι λόγος να προσκολλάται κάποιος στο διεφθαρμένο χθες. Να παραιτείται, ήδη από σήμερα, από το ταξίδι και τις διεργασίες προς ένα καλύτερο αύριο. Αυτό που ξέρω είναι πως από μόνα τους, ταξίδι και διεργασίες είναι τεράστιο κέρδος. Αυτό που ξέρω είναι πως πολλές χθεσινές ουτοπίες είναι σήμερα πραγματικότητα. Αυτό που ξέρω είναι πως η μάχη για ένα καλύτερο αύριο είναι καθεαυτή μια νίκη. Πως το καλύτερο αύριο δεν φύεται στη φύση ούτε χαρίζεται. Πως τα βαμπίρ του χθες δεν μπορεί να είναι οι μηχανοδηγοί προς το αύριο ούτε οι αρχιτέκτονες του αύριο. Αυτό που ξέρω είναι πως δεν υπάρχουν Ιστορικές αναγκαιότητες παρά μόνο δυνατότητες. Πως καμιά «συνειδητή πρωτοπορία» δεν γνωρίζει εξ αποκαλύψεως τις παγίδες και το δρόμο, ούτε θα τον ανοίξει για εμάς χωρίς εμάς. Αυτό που ξέρω είναι πως οι λαοί της Ευρώπης είναι δίπλα μας. Η δική μας μάχη για μια Ευρώπη των λαών, κι όχι των τραπεζιτών και των αγορών τους, για μια Ευρώπη αλληλεγγύης και Δημοκρατίας, είναι και δική τους μάχη και αντίστροφα. Αυτό που ξέρω είναι πως : «Κανένας απαισιόδοξος δεν ανακάλυψε τα μυστικά των άστρων, ούτε αρμένισε στις θάλασσες που δεν τις έχει ο χάρτης, ούτε άνοιξε καινούργιους δρόμους για το ανθρώπινο πνεύμα» [1]

Αυτό που ξέρω είναι πως αξίζει να εμπιστευτείτε τη διαίσθησή σας.

Χρήστος Γιαννίμπας

yanibas@on.gr