Φιλοαμερικανός;

Του ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΥ*

Η προεκλογική αντιπολίτευση, εξ αριστερών και εκ δεξιών προς το ΠΑΣΟΚ, επιχειρεί να πείσει τελευταία για τον φιλοαμερικανικό προσανατολισμό του Γ. Παπανδρέου.

Με αφορμή τις σχετικές επικριτικές δηλώσεις του για τον αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, επανέρχονται ευσχήμως τα σχετικά συνωμοσιολογικά «επιχειρήματα». Λέμε «επανέρχονται», γιατί ποτέ δεν απουσίασαν. Είτε με το προκάλυμμα μιας -υποτίθεται- νηφάλιας γεωπολιτικής ανάλυσης (η Αριστερά), είτε ως άλλοθι μιας επερχόμενης ήττας (η Δεξιά), ο Παπανδρέου εμφανίζεται, σε ορισμένες περιπτώσεις όπως και ο πατέρας του (!), να συγκλίνει με τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή. Και την ίδια στιγμή, σύμφωνα με το ίδιο επιχείρημα, οι Κ. Σημίτης και Κ. Καραμανλής παρουσιάζονται ως οι πολιτικοί που διαφοροποιήθηκαν από τον ατλαντισμό προς όφελος μιας ευρωπαϊκής πολιτικής.

Είναι να εκπλήσσεται κανείς πολλαπλώς. Κατ' αρχάς, γιατί ένα τέτοιο επιχείρημα, ακουμπώντας στα πιο καθυστερημένα τμήματα της αριστερο-δεξιάς κουλτούρας, υιοθετεί ασυνείδητα το εκσυγχρονιστικής προέλευσης δίπολο ευρωπαϊστές/αντιευρωπαϊστές! Οι αντιευρωπαϊστές δεν διστάζουν να μεταμορφωθούν, χωρίς δεύτερη εξήγηση, σε ευρωπαϊστές για να καταγγείλουν ό,τι δεν μπορούν να αντιπαλέψουν διαφορετικά. Ενίοτε, με τον κούφιο ευρωπαϊσμό τους κρύβουν τον ανερμάτιστο δομικό αντιαμερικανισμό τους. Κατά δεύτερον, γιατί αυτή η στερεοτυπική καταγγελτική συμπόρευση επί του συγκεκριμένου βολεύεται να ξεχνά, όταν τη συμφέρει, π.χ. το από την ίδια καταγγελλόμενο ως ακραιφνώς φιλοαμερικανικό «ευχαριστούμε τους Αμερικανούς» του Κ. Σημίτη στην κρίση των Ιμίων. Ο κατάλογος δεν κλείνει εδώ.

Είναι αφελές να αναρωτηθούμε πώς λειτουργεί η επίκληση τέτοιων επιχειρημάτων στον δημόσιο διάλογο. Μέσω μιας απόπειρας ηθικής υποτίμησης του αντιπάλου, μια συστημική νοοτροπία ενδύεται τον μανδύα της αρετής. Αυτοεγκατεστημένη στο στρατόπεδο του «καλού», μπορεί να κρίνει, χωρίς περιττές αναλύσεις, τις αέναες μεταμορφώσεις του «κακού». Στην περίπτωση μάλιστα του Γ. Παπανδρέου, ο εικαζόμενος φιλοαμερικανισμός του αποδίδεται ουσιαστικά στο DNA της οικογένειας Παπανδρέου. Και έτσι, πράγματι, για κάποιους αριστερούς, ένας άλλος κόσμος αρχίζει να γίνεται εφικτός, αυτός του Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη.

Ειδικά για μια ορισμένη αριστερή επίκριση, η εν λόγω καταγγελία λειτουργεί κρυπτικά της ριζικής αδυναμίας των φορέων της να αντιπαρατεθούν και εν δυνάμει να διαφοροποιηθούν, όχι «απλώς» προγραμματικά, αλλά επί της ουσίας από το παπανδρεϊκό σχέδιο. Αυτό της λεγόμενης συμμετοχικής δημοκρατίας, της πράσινης ανάπτυξης, πράγματα στα οποία άπαντες συναινούν, όταν δεν τα εκθειάζουν. Ενα σχέδιο που στον πυρήνα του, όχι αναγκαστικά στις προγραμματικές του προτάσεις, είναι ουσιαστικά συγγενικό με αυτό της λεγόμενης ριζοσπαστικής Αριστεράς. Με δυο λόγια, εκείνο που ενοχλεί, είναι ένας παπανδρεϊκός νεο-αριστερόστροφος, ήπια λαϊκιστικός, λόγος που, ιδιαίτερα μετά την αποπομπή του Κ. Σημίτη, μπορεί μεσοπρόθεσμα, και στο πολιτικό πεδίο, να λειτουργήσει ηγεμονικά μέσα σε τμήματα της εν λόγω Αριστεράς. Είναι θεμιτό, ακόμα και αναγκαίο, η Αριστερά να θέτει σύνορα προς το ΠΑΣΟΚ, βρήκε όμως τον χειρότερο δυνατό τρόπο. Ούτε πρέπει ούτε μπορεί να αντιμετωπιστεί με θεωρίες συνωμοσίας μια ενδεχομένως επερχόμενη νεο-παπανδρεϊκή ηγεμονία πάνω στην Αριστερά.

Θα μπορούσε κανείς να συζητήσει ορθολογικά και να αποδεχτεί τον φιλοαμερικανισμό του Γ. Παπανδρέου, όχι εκεί που συνωμοσιολογικά κάποιοι τον εντοπίζουν, αλλά στις πολιτικές του ιδέες. Στο νόημα και στις διαδικασίες της συμμετοχικής του υπόσχεσης, στην κανονιστική του πρόταση για την πολυπολιτισμικότητα, στην «ομπαμαμανία» του. Μόνο που τότε, η αριστερή κριτική του παπανδρεϊσμού ως φιλοαμερικανισμού θα έπρεπε να διαφοροποιηθεί από αυτές ακριβώς τις νεο-αριστερές καταβολές. Που, όμως, είναι και δικές της.

* Διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=84005